ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ , Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

Η ΠΛΕΟΝ ΑΔΙΚΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Σαν σήμερα, 15η Φεβρουαρίου το 399 π.Χ., ο Σωκράτης καταδικάζεται να πιει το κώνειο.

Το 399 π.Χ ο Σωκράτης ήπιε το κώνειο, έχοντας καταδικαστεί σε θάνατο από το Δικαστήριο της Ηλιαίας, που αποτελούνταν από 500 Αθηναίους πολίτες, με τις κατηγορίες της αμφισβήτησης και ασέβειας των θεών και τη διαφθορά των νέων της πόλης της Αθήνας.

Ο Σωκράτης έζησε στην Αθήνα (το 470 π.Χ. ή 469 π.Χ. – 399 π.Χ.) ήταν Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος και μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του Ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας.

Ενδεικτικό της σημασίας του για την Αρχαία Ελληνική φιλοσοφία είναι ότι όλοι οι Έλληνες φιλόσοφοι πριν από αυτόν ονομάστηκαν Προσωκρατικοί.

Αναρίθμητοι είναι οι μελετητές που έχουν ασχοληθεί με τον Σωκράτη, στους αιώνες που ακολούθησαν το θάνατό του, πολλοί από τους οποίους είναι ιδιαίτερα φημισμένοι, έτσι ώστε ο W.K.C. Guthrie να γράψει πως «στο τέλος ο καθένας έχει το δικό του, ως ένα βαθμό Σωκράτη, που δεν είναι ίδιος ακριβώς με τον Σωκράτη κανενός άλλου».

 

Είχε έναν πολυάριθμο κύκλο πιστών φίλων, κυρίως νέων από αριστοκρατικές οικογένειες, απ’ όλη την Ελλάδα. Ορισμένοι από αυτούς έγιναν γνωστοί ως ιδρυτές φιλοσοφικών σχολών διαφόρων κατευθύνσεων.

Οι γνωστότεροι ήταν ο Πλάτωνας και ο Αντισθένης στην Αθήνα, ο Ευκλείδης στα Μέγαρα, ο Φαίδωνας στην Ηλεία και ο Αρίστιππος στην Κυρήνη. 

Οι κυριότερες πηγές για τη ζωή του είναι κατ’ αρχάς ο μαθητής του Πλάτων, ο ιστορικός Ξενοφών, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης και ο συγγραφέας κωμωδιών Αριστοφάνης.

Στις φιλοσοφικές του έρευνες τον παρακολουθούσαν πολλοί, ιδιαίτερα νέοι, που ένιωθαν ευχαρίστηση ακούγοντας τον να μιλάει και να συζητάει για θέματα κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και θρησκευτικά.

Έτσι σχηματίστηκε γύρω του ένας όμιλος, που δεν αποτελούσε όμως σχολή, γιατί ο Σωκράτης δεν δίδαξε συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε κοινωνικής τάξης και σε αντίθεση με τους σοφιστές δεν έπαιρνε χρήματα από τους μαθητές του.

Απέφευγε την εμπλοκή στην πολιτική και προτιμούσε να πορεύεται τη δική του ανεξάρτητη πορεία. Μόνη εξαίρεση, όταν η πατρίδα τον καλούσε.

Έτσι έλαβε μέρος σε τρεις εκστρατείες στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, στην πολιορκία της Ποτίδαιας, στο Δήλιο της Βοιωτίας το 424 π.Χ. («ήμουν μαζί του στην υποχώρηση», λέει ο Λάχης στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο,«και αν όλοι ήταν σαν τον Σωκράτη, η πόλη μας ποτέ δε θα πάθαινε εκείνη τη συμφορά.»).

Το 422 π. Χ. στη μάχη της Αμφίπολης έσωσε τη ζωή του Αλκιβιάδη και έδειξε απίστευτη αντοχή στις κακουχίες, όπως περιγράφει ο ίδιος ο Αλκιβιάδης στο πλατωνικό Συμπόσιο.

Το 406 π.Χ., στη δίκη των 10 Αθηναίων στρατηγών όταν συνέπεσε η «φυλή» στην οποία ανήκε να έχει την πρυτανεία, αρνήθηκε να υποκύψει στην απαίτηση να φέρει σε ψηφοφορία στην Εκκλησία του Δήμου μία παράνομη πρόταση – να δικαστούν ομαδικά και όχι ο καθένας ξεχωριστά, όπως όριζε ο νόμος οι στρατηγοί που είχαν κατηγορηθεί ότι δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς κατά τη ναυμαχία στις Αργινούσες, κάτι απαράδεκτο νομικά στην αθηναϊκή δημοκρατία.

Το 404 π.Χ. με την ίδια τόλμη εναντιώθηκε στους Τριάκοντα τυράννους, όταν αρνήθηκε να συλλάβει έναν δημοκρατικό πολίτη, τον Λέοντα τον Σαλαμίνιο.

Το 399 π.Χ. διατυπώθηκε εναντίον του κατηγορία για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων.

Ο φιλόσοφος καταδικάστηκε, με βάση την κατηγορία, σε θάνατο.Ως σκοπιμότητα της κατηγορίας θεωρήθηκε η διδασκαλία του, η οποία επιδρούσε στους νέους, και με τον φιλελευθερισμό που τον διέκρινε, θεωρήθηκε ανατρεπτικός.

Ουσιαστικό κίνητρο, όμως, υπήρξε η αντιζηλία του με σημαντικούς άνδρες της εποχής.

Ενώ ένας από τους βασικούς λόγους για κατηγορία του, στην πραγματικότητα ήταν ότι ένας από τους μαθητές του, και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς, είχε πάρει μέρος στην εξουσία των τυράννων.

Στη διάρκεια της δίκης ο Σωκράτης έδειξε θάρρος, ενώ η αναγγελία της ποινής δεν κατάφερε να τον βγάλει από τη θεϊκή του αταραξία.

Μετά την καταδίκη του παρέμεινε στο δεσμωτήριο 30 μέρες, γιατί ο νόμος απαγόρευε την εκτέλεση της θανατικής ποινής πριν από την επιστροφή του ιερού πλοίου από τις γιορτές της Δήλου.

Από τον διάλογο του Πλάτωνα Κρίτων μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης θα μπορούσε να σωθεί, αν ήθελε, αφού οι μαθητές του είχαν τη δυνατότητα να τον βοηθήσουν να αποδράσει.

Ο Σωκράτης αρνήθηκε και ως νομοταγής πολίτης και αληθινός φιλόσοφος, περίμενε τον θάνατο ειρηνικά και γαλήνια.

Ηπιε το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος.

Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ 
2.410 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Η καταδίκη του όμως πάντα ταλάνιζε τους μελετητές. Υπήρχε περίπτωση να αθωωθεί ο Σωκράτης από τους Αθηναίους; Το ερώτημα αυτό δεν έμεινε αναπάντητο. Τον Μάιο του 2011 στην μητρόπολη του σήμερα, την Νέα Υόρκη, πραγματοπιήθηκε μία νέα πιο σύγχρονη, αλλά πιστή στα πρώτυπα της αρχαίας δίκης, «Δίκη του Σωκράτους».

Υπό την αιγίδα του ιδρύματος «Αλέξανδρος Ωνάσης», η αμφιλεγόμενη αυτή για την παγκόσμια Ιστορία δίκη, μεταφέρεται στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Νέας Υόρκης προκειμένου να γίνει ξανά, μέσα από σύγχρονες αντιλήψεις, μία προσπάθεια αθώωσης ή καταδίκης (ξανἀ) του Σωκράτη.

Όπως και στην «πρωτότυπη» έτσι και στην σύγχρονη ο Σωκράτης δίχασε και προκάλεσε το δικαστικό σώμα, με την κατηγορούσα αρχή να εξαπολύει επιθέσεις ενάντια στις προθέσεις του φιλόσοφου, ο οποίος σύμφωνα με αυτή, μόνο στόχο είχε να κάνει τους νέους ανυπάκουους και ασεβείς.

Δικαστές ήταν ο Ντένις Τζέικομπς, ο οποίος προήδρευσε, η Λορέτα Πρέσκα, και η Κάρολ Μπέγκλεϊ Έιμον. Οι δύο πρώτοι ψήφισαν υπέρ της αθώωσης του Σωκράτη, ενώ η τρίτη «πιστή» στις ιδέες την Αθηναίων, τον καταδίκασε.

Δημόσιοι κατήγοροι ήταν ο Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του ιδρύματος «Αλέξανδρος Ωνάσης», ο οποίος εκπροσώπησε την πόλη των Αθηνών, και ο αναπληρωτής εισαγγελέας στην Νέα Υόρκη, Μάθιου Μπογδάνος.

Συνήγορος υπεράσπισης ήταν ο Έντι Χέις, ενώ τη Απολογία του Σωκράτη έκανε ο Μπένζαμίν Μπράφμαν, ο οποίος ήταν και συνήγορος υπεράσπισης του Νομινικ Στρος Καν στο πρόσφατο ερωτικό σκάνδαλο. Τέλος στην ετυμηγορία συμμετείχαν και οι ένορκοι-θεατές με 185 από αυτούς να τον αθωώνουν, ενώ 29 να τον καταδικάζουν.