Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ

ΠΩΣ ΕΠΙΤΥΓΧΑΝΕΤΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ 

 

 Είναι δυνατόν να μας αντιμετωπίζει σαν μωρά και ανόητα παιδιά ερήμην μας, να μας κρατάει σε άγνοια παρά το ότι θα επιζητούσαμε τη γνώση, να μας επιβάλει την ξεκούραστη μετριότητα, να μας δημιουργεί ενοχές που δεν αιτιολογούνται από τις συμπεριφορές μας ή να μας γνωρίζει καλύτερα από τον εαυτό μας; Με απλούστερα λόγια, είναι δυνατόν να έχει μία μικρή ελίτ όλες αυτές τις θεϊκές ικανότητες, ενώ όλοι εμείς οι άλλοι να είμαστε εντελώς άχρηστοι;

Είναι δυνατόν να μας αντιμετωπίζει η ελίτ σαν μωρά και ανόητα παιδιά ερήμην μας, να μας κρατάει σε άγνοια, να μας επιβάλει την ξεκούραστη μετριότητα, να μας δημιουργεί ενοχές ή να μας γνωρίζει καλύτερα από τον εαυτό μας;

.

Φίλος μου έστειλε τον παρακάτω «δεκάλογο του Τσόμσκι», θεωρώντας ότι θα συμβάλλει στην ενημέρωση μου, σχετικά με τις τακτικές, καθώς επίσης με τις στρατηγικές που εφαρμόζει η «ελίτ», για να επιβάλλει στις ανθρώπινες κοινωνίες διάφορες συμπεριφορές: μέτρα φτωχοποίησης, εξαθλίωσης, αποστασιοποίησης, χειραγώγησης κοκ.

Είχε δεν την άποψη ότι, όλα αυτά θα μου φανούν γνώριμα, με την έννοια πως τα έχω βιώσει, πως είναι μέρος των γονιδίων μου ίσως, αλλά δεν μπορούσα να τα αντιληφθώ – πόσο μάλλον να τα κατηγοριοποιήσω, με τον τρόπο που το έκανε ο εξαίρετος συγγραφέας τους (ο οποίος όμως δεν είναι ο αμερικανός φιλόσοφος, σύμφωνα με τον ίδιο, ενώ δημοσιεύτηκε αρχικά από ένα γαλλικό αναρχικό περιοδικό).

 

Ισχύει όμως αλήθεια η άποψη αυτή ή μήπως κατανοούμε τη χειραγώγηση με σχετική ευκολία, αλλά απλώς αρνούμαστε να μπούμε στη κοπιαστική διαδικασία της αντιμετώπισης των προβλημάτων; Ειδικά όσον αφορά την τεχνική του να απευθύνεται η «ελίτ» στο συναίσθημα και όχι στη λογική μας (η οποία ουσιαστικά δεν είναι τίποτα άλλο, από την ερμηνεία των γεγονότων με βάση την εμπειρία μας), δεν επιβεβαιώνει την εκούσια άγνοια μας;

Σε τελική ανάλυση, είναι βέβαιο το ποιός επηρεάζει ποιόν ή το ποιός επιβαρύνει τον άλλο, με την επίλυση των συλλογικών δυσλειτουργιών; Μπορεί κάποιος να μας επιβάλλει τη διασκέδαση για να μας αποπροσανατολίσει, να μας δημιουργήσει προβλήματα που δεν υπάρχουν, να τα υποβαθμίσει εν αγνοία μας ή να αναβάλλει τις λύσεις τους, για να τις δεχτούμε ευκολότερα;

Φυσικά τίποτα δεν είναι απίθανο. Εγώ όμως οφείλω να το εξετάσω με υπευθυνότητα, «πρόσωπο με πρόσωπο» τουλάχιστον με τον εαυτό μου. Ακολουθεί ο δεκάλογος που έχει διαβαστεί σίγουρα από πολλούς, με τα περισσότερα μέρη του να λέγεται πως είναι αποσπάσματα από το «Όπλα με σιγαστήρα, για ήσυχους πολέμους»:

.

1. Η τεχνική της διασκέδασης

Πρωταρχικό στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου, η τεχνική της διασκέδασης, συνίσταται στη στροφή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και από τις μεταλλαγές που αποφασίστηκαν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, μέσω ενός αδιάκοπου καταιγισμού διασκεδαστικών και ασήμαντων λεπτομερειών. Η τεχνική της διασκέδασης είναι επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσιαστικές πληροφορίες στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας, της ψυχολογίας, της νευρολογίας και της κυβερνητικής. «Κρατήστε αποπροσανατολισμένη την προσοχή του κοινού, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία. Κρατήστε το κοινό απασχολημένο, απασχολημένο, απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται, να επιστρέφει κανονικά στη φάρμα με τα άλλα ζώα».

2. Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων και στη συνέχεια παροχής των λύσεων

Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί. Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιορίζουν τις ελευθερίες του. Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.

3. Η τεχνική της υποβάθμισης

Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο, αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα», για μια διάρκεια 10 ετών. Με αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν ριζικά νέες κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα – τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί αιφνιδίως και βίαια.

4. Η στρατηγική της αναβολής

Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Πρώτα από όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέπει να καταβληθεί άμεσα. Στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να αποφύγει τη θυσία που του ζήτησαν. Τέλος, μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει στην ιδέα της αλλαγής και να την αποδεχτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή της.

5. Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο κοινό σαν να είναι μωρά παιδιά

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο, σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρό παιδί ή σαν να ήταν διανοητικώς ανάπηρος. Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή. Γιατί; «Αν [ο διαφημιστής] απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μια απάντηση ή μια αντίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού».

6. Η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές.

7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια και ανοησία

Συνίσταται στο να κάνετε το κοινό να είναι ανίκανο να αντιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας που χωρίζει τις κατώτερες τάξεις από τις ανώτερες τάξεις να μη γίνεται αντιληπτή από τις κατώτερες».

8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα

Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» ότι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.

9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς την εξέγερση με την ενοχή

Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον εαυτό του και αυτοενοχοποιείται – κατάσταση που περιέχει τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα της αποχής από οποιασδήποτε δράση. Και χωρίς τη δράση, γλιτώνετε την επανάσταση!

10. Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους

Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, η κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο βαθειά τάφρο ανάμεσα στις γνώσεις του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, τη νευρολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος – και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας. Το σύστημα έφτασε να γνωρίζει το μέσο άνθρωπο καλύτερα από όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα, από όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους.

Ιάκωβος Ιωάννου, για το Analyst.gr