8 OKΤΩΒΡΙΟΥ 1827 : Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ

ΝΑΥΑΡΙΝΟ: Οι επιστολές των τριών ναυάρχων για τη ναυμαχία 186 χρόνια μετά

 

ΤΟΥ ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ

Η θυσία του Μεσολογγίου τον Απρίλιο του 1826 είχε συγκινήσει ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή χριστιανική κοινή γνώμη. Οι κυβερνήσεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας πιέζονταν να πάρουν συγκεκριμένη θέση στο ελληνικό ζήτημα. Η Ελληνική Επανάσταση θα μπορούσε να είναι η αρχή του τέλους για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κάτι που δεν έβλεπαν αρνητικά η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία.

Στις 6 Ιουλίου 1827 (24 Ιουνίου με το νέο ημερολόγιο) οι τρεις Δυνάμεις υπέγραψαν στο Λονδίνο μια συνθήκη για τη δημιουργία ενός ελληνικού αυτόνομου κράτους υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου όπου τα σύνορά του θα έφταναν μέχρι τη γραμμή του Αμβρακικού και Παγασητικού κόλπου.

Η απόρριψη του σουλτάνου

Αλλά ο σουλτάνος απέρριψε κατηγορηματικά την απόφαση των τριών Δυνάμεων, η Ελλάδα έπρεπε να μείνει για πάντα βιλαέτι του. Στο βάθος οι Ελληνες επαναστάτες, που και εκείνοι δεν επιθυμούσαν την αυτονομία αλλά την ανεξαρτησία της Ελλάδας, ένιωθαν ότι ο σουλτάνος με την άρνησή του έπαιζε το παιχνίδι τους.

Οι πρεσβευτές των τριών Δυνάμεων στην Κωνσταντινούπολη γνωστοποίησαν στην Υψηλή Πύλη των απόφαση των κυβερνήσεών τους για το ελληνικό ζήτημα.

Στο μνημόνιο που επέδωσαν στους Τούρκους αναφερόταν ότι οι τρεις Δυνάμεις μάταια αγωνίστηκαν επί έξι χρόνια (1821-1827) για να πείσουν την Πύλη να κάνει ειρήνη με τους Ελληνες, ότι «εξαιτίας των δυστυχημάτων της ανθρωπότητας και των ζημιών του εμπορίου όλων των εθνών το ελληνικό ζήτημα αφορούσε πλέον ολόκληρη την Ευρώπη» και ότι αν η Τουρκία «απέρριπτε» την πρότασή τους «και δεν διέτασσε τη διακοπή των εχθροπραξιών μέσα σε δεκαπέντε μέρες», είχαν πάρει την απόφαση να επιβάλουν εκείνες την ειρήνευση προς χάρη της ασφάλειας του εμπορίου και της ησυχίας στην Ευρώπη.

Αλλά η Πύλη απέρριψε κατηγορηματικά τη συνθήκη του Λονδίνου δηλώνοντας ότι «θα επιμένει ώς τη συντέλεια των αιώνων» ότι η Ελλάδα είναι τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Οι τρεις στόλοι

Αγγλικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο Εντουαρντ Κόδριγκτον και γαλλικός στόλος υπό τον υποναύαρχο Ερίκ Δεριγνί, στους οποίους ενώθηκε στη συνέχεια και μοίρα του ρωσικού στόλου υπό τον υποναύαρχο Λόνγκιν Χέιδεν (Ολλανδός στην υπηρεσία του τσάρου), διατάχτηκαν να επιβάλουν στην έσχατη ανάγκη «με τη βία» την απόφαση των τριών Δυνάμεων για κατάπαυση των εχθροπραξιών στην Ελλάδα. Από την Αλεξάνδρεια είχε αποπλεύσει ο ενωμένος τουρκοαιγυπτιακός στόλος με κύριο στόχο να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση κυριεύοντας την Υδρα και άλλα επαναστατημένα νησιά.

Από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας εξήλθαν 92 πλοία από τα οποία 51 ήταν πολεμικά και τα υπόλοιπα φορτηγά με κατεύθυνση τη νότια Ελλάδα. Ανάμεσα στα φορτηγά ήταν και τέσσερα με αυστριακή σημαία.

Στο λιμάνι του Ναυαρίνου είχε συγκεντρωθεί ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, όταν στις 8 Οκτωβρίου 1827 εισήλθε στον ίδιο χώρο ο ενωμένος στόλος των τριών Δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, με επικεφαλής τον αντιναύαρχο Κόδριγκτον και ύστερα από λίγο άρχισε μία από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες της εποχής.

Η επόμενη ημέρα

Την επομένη της ναυμαχίας -γράφει ο Αυστριακός διπλωμάτης Αντον Πρόκες Φον Οστεν (κατοπινός πρεσβευτής στην Ελλάδα)- «φώτιζε η ανατολή του ήλιου τα συντρίμμια και τα πτώματα των 3 πλοίων της γραμμής, 3 φρεγατών της πρώτης τάξεως, 18 φρεγατών δευτέρας τάξεως, 24 κορβετών και 6 μικρών σκαφών. Είχαν μείνει μία φρεγάτα, μερικές κορβέτες και βρίκια. Η πρώτη δύσκολη σοδειά των ναυτικών σχολών του Καΐρου, η νεότητα της Αιγύπτου, ήταν νεκρή. Τους νικητές δεν τους βάραινε κανένας αιχμάλωτος».

Την ίδια μέρα της ναυμαχίας, μόνο λίγο μετά το τέλος της, οι τρεις ναύαρχοι ενημέρωσαν συνοπτικά τις κυβερνήσεις τους για τη μάχη και το νικηφόρο για τις τρεις Δυνάμεις αποτέλεσμα που ενίσχυσε οπωσδήποτε την Ελληνική Επανάσταση και συνέβαλε στο αίσιο τέλος της.

Παραθέτουμε στη συνέχεια τις τρεις επιστολές, των ναυάρχων Κόδριγκτον, Δεριγνί και Χέιδεν προς τις κυβερνήσεις τους, ενώ η ναυμαχία μόλις έχει τελειώσει. Από τις επιστολές μαθαίνουμε σπάνιες λεπτομέρειες εκείνης της ναυμαχίας πριν από 186 χρόνια.

Ο σερ Εντουαρντ Κόδριγκτον προς τον κ. Στράτφορντ Κάνινγκ,

πλοίο Αυτού Μεγαλειότητος «Ασία», εις το λιμάνι του Ναυαρίνου, 9.30 μ.μ. 20 (8) Οκτωβρίου 1827

«Κύριε, έχω την τιμή να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας ότι οι συνάδελφοί μου, ο Κόμης Χέιδεν και ο Ιππότης ντε Ρινί (Δεριγνί) συμφώνησαν μ' εμένα για την ανάγκη να εισέλθουμε σ' αυτό το λιμάνι, ώστε να πείσουμε τον Ιμπραήμ Πασά ν' αποσυρθεί στην Αλεξάνδρεια ή σε κάθε περίπτωση να σταματήσει τον βάρβαρο πόλεμο της εξόντωσης που συνέχισε και μετά την εδώ επιστροφή του.

Οι ενωμένες ναυτικές μοίρες (Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας) εισήλθαν περί τις δύο η ώρα σήμερα το απόγευμα. Αν και υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις προετοιμασίας για μάχη, η "Ασία", η "Τζένοα" και η "Αλβιών" υποχρεώθηκαν να αγκυροβολήσουν ανάμεσα στα τουρκικά πλοία και ο Μοχάρεμ Μπέη (Αιγύπτιος) μου έστειλε μήνυμα ότι δεν θα υπάρξει αντίρρηση: Αλλά στις βάρκες του "Ντάρτμουθ" που πλησίαζαν ένα από τα πολεμικά πλοία, ορισμένοι του ξένου πληρώματος πυροβόλησαν με μουσκέτα, στους πυροβολισμούς, όπως ήταν φυσικό, ανταπάντησαν οι δικοί μας από θέση άμυνας.

Συγκρατήσαμε τη δύναμη πυρός μας για να δούμε αν επρόκειτο απλώς για ένα τυχαίο συμβάν, αλλά λίγο μετά άνοιξαν πυρ με βαρέα όπλα και η σύρραξη γενικεύτηκε. Σχεδόν όλα τα πλοία της γραμμής υπέστησαν σοβαρές ζημιές, αλλά έχω την ευχαρίστηση να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας ότι ο Τουρκο-Αιγυπτιακός στόλος εκμηδενίστηκε.

Τα πιο πολλά πλοία έχουν ανατιναχθεί και αρκετά έχουν καταποντισθεί και το λιμάνι είναι τόσο πολύ καλυμμένο με ναυάγια ώστε φαντάζομαι ότι μια παρόμοια σκηνή σχεδόν ποτέ πριν δεν έχει απαντηθεί. Είμαι άκρως ικανοποιημένος να διαβεβαιώσω την Εξοχότητα ότι η διαγωγή των συναδέλφων μου και των γενναίων ανδρών υπό τις διαταγές τους υπήρξε αξιοθαύμαστη.

Το μεγαλύτερο μέρος των πλοίων μας πρέπει να πάει στη Μάλτα, αμέσως μετά την επισκευή τους, ώστε να είναι σε ικανοποιητική κατάσταση για το ταξίδι. Για τον ίδιο λόγο το πλοίο του ναυάρχου Δεριγνί πρέπει να πάει στην Τουλόν και η "Ασία" αν όχι και τα άλλα δύο Αγγλικά πλοία της γραμμής, πρέπει να φύγουν για την Αγγλία. Εχω την τιμή, Εντ. Κόδριγκτον».

***

Γράμμα του υποναυάρχου Δεριγνί προς τον κόμη κύριο Γκιγιεμινό «Σιρέν», στο Ναυαρίνο, στις 20 (8) Οκτωβρίου, στις 10 το βράδυ

«Ο τουρκικός στόλος καταστράφηκε. Σας στέλνω έναν απολογισμό της επίθεσης. Μεταξύ μας οι τρεις Ναύαρχοι συνεννοηθήκαμε για την ανάγκη να έλθουμε στο Ναυαρίνο να κάνουμε έκκληση στους Τούρκους Διοικητές να σταματήσουν. Κατέστρεφαν στην ξηρά. Εισήλθαμε λοιπόν στο Ναυαρίνο λέγοντας ότι θα περιμέναμε το πρώτο χτύπημα. Αυτό ρίχθηκε εναντίον μιας ακάτου του "Ντάρτμουθ" όπου ένας νέος ναύτης σκοτώθηκε από μια σφαίρα· η πρώτη κανονιά ρίχθηκε εναντίον μας και σκότωσε έναν άνδρα. Τότε ήμουν σε πολύ κοντινή απόσταση από μια Αιγυπτιακή φρεγάτα.

Η ναυαρχίς "Ασία" είχε βρεθεί επίσης κοντά στο τουρκικό πλοίο του Καπετάν Μπέη.

Οι Ρώσοι δεν είχαν ακόμη αναμειχθεί με τα πλοία αλλά δέχονταν τα πυρά από τις οχυρώσεις. Η γενικευμένη σύγκρουση άρχισε στη μία και μισή και διήρκεσε περί τις έξι ώρες: Σ' αυτό το διάστημα 12 ή 13 μεγάλα πλοία ή φρεγάτες τουρκικές καταστράφηκαν ή κάηκαν. Δεν μπορώ να σας πω τι απομένει από τα πλοία που έπεσαν στην ακτή, γιατί είναι νύχτα. Αύριο θα τελειώσουμε με τα απομείναντα. Επειτα θα έχουμε ν' αντιμετωπίσουμε τα πυρά των στεριανών οχυρώσεων για να εξέλθουμε, γιατί πιστεύω ότι θα ενισχυθούν. Δεν γνωρίζουμε αν ο Ιμπραήμ ήταν παρών, αλλά η φρεγάτα του υπάρχει ακόμη. Εκείνη που αντιμετώπισε τη "Σιρέν" καταστράφηκε και στη συνέχεια ανατινάχθηκε.

Μέχρι στιγμής επιβεβαιώνω 26 νεκρούς επί του πλοίου "Σιρέν", 37 τραυματίες, όλοι βαριά. Ο Φλερά σκοτώθηκε. Επί του "Scipion" και του "Μπρεσλάου" καταμετρήθηκαν στο κάθε πλοίο από 20 νεκροί ή τραυματίες.

Τα ρωσικά πλοία αντιμετώπισαν τα πυρά των στεριανών οχυρώσεων πριν να έλθουν να πάρουν μέρος στη ναυμαχία, οπότε κατέληξαν μ' ένα τέτοιο συνεχόμενο πυρ που δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο. Οι κανονιοβολισμοί υπήρξαν πραγματικά τρομεροί. Φανταστείτε τον πάταγο σ' ένα τέτοιο λιμάνι.

Κάθε ναυτική μοίρα είχε να στηριχθεί η μία στην άλλη. Θα σας στείλουμε το Πρωτόκολλο της διαβούλευσης και της απόφασης που πάρθηκε προχθές στο θέμα της εισόδου μας στο Ναυαρίνο. Δεν έχω το χρόνο, ούτε ένα ταχυδρομικό πλοιάριο να σας στείλω, είναι όλα εκτός υπηρεσίας. Το γράμμα αυτό θα σταλεί μ' ένα αγλλικό μπρίκι. Ο κ. Κράντοκ τραυματίστηκε. Αλλά η φτωχή "Σιρέν"! Εχω περισσότερους από 29 αναπήρους και είναι οι πιο γενναίοι μου. Τα πληρώματά μου πολέμησαν σαν λιοντάρια. Τα πλοία μας έριξαν δεν ξέρω πόσες χιλιάδες κανονιές. Ολοι οι αξιωματικοί μου έκαναν το καθήκον τους και ακόμα περισσότερα. Δεριγνί»

Ο ναύαρχος κόμης Χέιδεν προς την Αυτού Εξοχότητα τον Απεσταλμένο της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, Ναυαρίνο 20 (8) Οκτωβρίου 1827

«Κύριε. Είναι από το λιμάνι του Ναυαρίνου όπου σας γράφω αυτές τις γραμμές και μετά μια τρομερή μάχη, που οι Τούρκοι μάς υποχρέωσαν να δώσουμε.

Ο κ. Κόδριγκτον δίνει λεπτομέρειες στον Πρεσβευτή της Βρετανικής Μεγαλειότητος· πιστεύω ότι είναι ανώφελο να τις επαναλάβω. Δεν γνωρίζουμε πώς θα τελειώσει η μέρα αύριο, αλλά υπάρχει κάθε λόγος να ελπίζουμε ότι θα εξέλθουμε του Ναυαρίνου, αφού πρώτα δώσουμε στους Τούρκους και τον Ιμπραήμ ένα πολύ σκληρό μάθημα. Η σύγκρουση διήρκεσε περισσότερο από τέσσερις ώρες.

Μια φρεγάτα παραδόθηκε σ' ένα από τα πλοία της Αυγού Μεγαλειότητος. Σ' αυτή τη ναυμαχία, που δεν προκαλέσαμε εμείς, η σημαία του Αυτοκράτορος στέφθηκε με τιμή. Ολοι οι ναύτες μας έκαναν το καθήκον τους, οπλίτες και αξιωματικοί πολέμησαν σαν λιοντάρια. Δεν γνωρίζω να σας πω τον αριθμό των τραυματιών μας. Ελπίζω να μην είναι σημαντικός. Κανένας από τους Πλοιάρχους, ούτε τους ανώτερους αξιωματικούς δεν τραυματίστηκε.

Αυτή η ναυμαχία μπορεί και οφείλει να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες. Από εδώ δεν μπορώ να δώσω καμία συμβουλή ούτε γνώμη στην Εξοχότητά σας· αλλά την ικετεύω να σκεφθεί καλά την πιθανότητα μιας αντίδρασης εκ μέρους του όχλου της Κωνσταντινούπολης.

Σας παρακαλώ θερμά επίσης να στείλετε αμέσως ένα γράμμα στην Αγία Πετρούπολη. Μόλις θα εξέλθουμε από το λιμάνι θα στείλω και εγώ από την πλευρά μου.

Η Εξοχότητά σας ας με συγχωρήσει για την ακαταστασία αυτού του γράμματος, που γράφτηκε πολύ βιαστικά πάνω στο στήριγμα ενός κανονιού. Κόμης Χέιδεν»

http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=389926